Mikel van Genderen

Binnen buiten

22 februari 2020, zaterdagavond. Het drong vrij plotseling tot ons door, eigenlijk al pratende tijdens het avondeten in een van de weinige restaurants die nog open waren. We hadden wel gezien dat de stad steeds rustiger werd, maar hoe groots het gebeuren werkelijk was realiseerden we ons nog niet helemaal. Na heftige discussies dacht iedereen er het zijne of hare van. Bij de verschillende ideeën horen verschillende strategieën. Sommigen raakten in paniek en wilden zo snel mogelijk weg. Andere bleven nuchter en inventariseerden de verschillende opties. Weer anderen bleven doen alsof er niets aan de hand was.

We verbleven toen net een halve week in Venetië. De meeste van ons hadden zich vermaakt met het Venetiaanse carnaval, paraderen in kostuums. Ik deed daar niet zo aan mee. Maar in Venetië zijn is altijd geweldig. Maar net als in de door Luchino Visconti's verfilmde Der Tod in Venedig van Thomas Mann dringt bij de argeloze toerist maar heel langzaam door wat er zich in de stad afspeelt. De stad voelde steeds een klein beetje meer onheilspellend, maar op een bepaalde manier was dit ook mooi en past het wel bij Venetië.

In de krant lazen we dat het carnaval werd afgelast. Pestmaskers werden vervangen door mondkapjes. Deuren van musea bleven dicht. De anders zo drukke steegjes en pleinen lagen er verlaten bij. Ging de stad op slot? We hoorden dat een trein van Verona naar Duitsland in de Alpen tot stoppen was gebracht omdat een passagier moest hoesten. Een paar dagen later zouden wij dezelfde trein naar huis nemen. Wat te doen? Enkele van ons boekten meteen een vlucht naar huis, nog voordat de prijzen de kans kregen te gaan woekeren. Anderen vroegen zich af of het wel ethisch verantwoord is om terug te gaan: zijn we zelf nu niet een risico voor thuis? We kunnen ons ook voorbereiden op een quarantaine in een van de mooiste steden ter wereld, in ons prachtige appartement aan de lagune? De stad liep leeg en werd er alleen maar mooier op.

Het gaat om lichamen. Zij vormen het gevaar. Nooit eerder heb ik het gevoel gehad dat mijn lichaam zo ver van mijn geest verwijderd is, een totaal ander ding, maar tegelijkertijd is mijn lichaam mijn huis en zit ik er in opgesloten. Het is dat lichaam dat nu mogelijk een gevaar vormt voor andere lichamen. Of gaat het om massahysterie, een die zijn eigen dynamiek kent maar volkomen los staat van de feitelijke omstandigheden. Enige tijd geloofde ik in dit laatste idee. Ik vond het ook wel interessant, als fenomeen, dat de hele wereld in de ban is van een griepje, en de rol daarbij van de media, de politiek, de globalisering. De verschillende reacties van verschillende mensen en culturen.

Terug in Nederland raadpleegde ik de GGD maar ik kreeg te horen dat er voor mij geen enkele reden was om thuis te blijven en ik ging gewoon lesgeven aan mijn studenten in Delft. Er werden wel grapjes gemaakt zodra ik vertelde dat ik zojuist nog in Noord Italië was geweest, mensen reageerde quasi geschokt. Alleen mensen met smetvrees zagen hun angsten gelegitimeerd worden.

Het kwartje viel bij mij een paar weken later tijdens een online videogesprek met een vriend uit Milaan. Het was alsof de catastrofe uit Lombardije rechtsreeks door mijn beeldscherm mijn huis binnen kwam. Mijn vriend was serieus. We moeten dit met z'n allen klaren. Simpelweg met je lichaam, laat het thuis. Ondertussen organiseerde hij een internationale web-video-lezingenreeks, een geweldig idee dat ook weer navolging kreeg van anderen. Een prachtige paradox, juist door het thuiswerken via internet worden vensters naar de hele wereld geopend en speelt afstand geen enkele rol meer. Inmiddels heb ik vele uren studenten begeleid via mijn beeldscherm. In het begin werd het hip om een eigen achtergrond in te stellen, maar als snel werd dit flauw en was het wel zo eerlijk om de ruimte waarin je bent ongegeneerd te tonen. Eigenlijk gaat het online lesgeven prima, het heeft eigen kwaliteiten en het went.

Door het niet verplaatsen gebeurt er iets met de tijdservaring. Het Hans Castorp effect. Alweer Thomas Mann. De Toverberg in de Lage Landen. Heel veel toverbergen, verspreid over de hele wereld. Maanden worden weken, worden dagen, wordt een uurtje. En andersom, dagen worden weken, worden maanden.

Ondertussen ben ik verder gegaan met wat ik altijd doe: landschappen tekenen die in mijn hoofd zitten. Uit het raam van mijn atelier zie ik de bladeren van de boom in de straat bewegen in de wind. Nu het verstandiger is binnen te blijven vraag ik me af of binnen tegelijkertijd buiten kan worden. Hoe groot is binnen? Is het mogelijk om een eigen wereld te maken die buiten vervangt? Hoe ziet zo'n wereld er dan uit? Is er natuur? Kan ik in mijn atelier de natuur naar binnen halen? Kan ik zelf natuur maken? Met een venster naar de wereld. De digitale wereld versmelt met de analoge.

Mikel van Gelderen, zomer 2020, Amsterdam

kijk hier

[terug]